بررسی میزان آشنایی معلمان ابتدایی با هدفهای رفتاری

بیان مسئله:

در ادبیات سازمان و مدیریت، سلسله مراتبی از اهداف وجود دارد، از جمله رسالت یا اهداف کلی سازمان، هدفهای کوتاه مدت و هدفهای عملیاتی که اگر چنین مراتبی بر حسب مورد رعایت شود، تحقق اهداف سازمانی چندان ممکن و میسر نخواهد شد.

با توجه به اینکه معلم همواره در خط مقدم تعلیم و تربیت قرار دارد، اگر وی دقیقترین اهداف قابل اندازه گیری را شناخته و فراگرد آموزش خود را بسوی تحقق آنها هدایت نماید، سلسله مراتب اهداف و نهایتا" مأموریت نمائی آموزش و پرورش محقق خواهد شد. باتوجه به این امر سؤال اساسی این پژوهش این است: میزان آشنایی معلمان ابتدایی (اعم از زن و مرد) با هدفهای رفتاری کتب درسی چقدر است؟

اهداف تحقیق:

هدف عمده این تحقیق مشخص کردن میزان آشنایی آموزگاران زن و مرد با هدفهای رفتاری لحاظ شده در متن دروس می باشد. اهداف جزئی آن نیز به قرار زیر است:

1- شناخت تأثیر مثبت سطح تحصیلات معلمان در میزان آشنایی آنان با هدفهای آموزشی.

2- شناخت تأثیر مثبت سابقه تدریس معلمان در پایه فعلی در میزان آشنایی آنان با هدفهای آموزشی.

3- مقایسه میزان آشنایی فارغ التحصیلان دانشسراها، مراکز تربیت معلم و مراکز آموزش عالی با فارغ التحصیلان دانشگاه و غیر مرتبط، در رابطه با هدفهای رفتاری.

فرضیات تحقیق:

1- بین معلمان پایه چهارم و پنجم از لحاظ میزان آشنایی با اهداف آموزشی، تفاوت معنی داری وجود دارد.

2- سطح تحصیلات معلمان در میزان آشنایی آنان با هدفهای آموزشی تأثیر مثبت دارد.

3- سابقه تدریس معلمان در پایه فعلی، در میزان آشنایی آنان با هدفهای آموزشی تأثیر مثبت دارد.

4- فارغ التحصیلان تربیت معلم، دانشسرا و مراکز آموزش عالی، نسبت به استخدام شدگان آزاد، آشنایی بیشتری با اهداف آموزشی دارند.

پیشینه تحقیق:

از تحقیق زیر به منظور تعیین سطوح شناختی پرسشها و تکالیف کتب علوم دوره ابتدایی در وضع موجود انجام گرفته است (حبیب تقی پور سهل آبادی 72- 71) نتایج حاکی از آنست که سؤالات کتب اول و دوم بیشتر در سطح درک و مربوط به سطح پایین طبقه بندی شناختی و سؤالات کتب سوم و چهارم و بویژه پنجم بیشتر در سطح دانش می باشند و از سطوح بالای حیطه شناختی بلوم هیچ سؤالی گزارش نشده بعبارت دیگر جای سطوح "تجزیه و تحلیل" و "ترکیب" و "ارزشیابی" در کتب دوره ابتدایی خالی است.

نتایج تحقیق دیگری که به بررسی تطبیقی پرسشها و تکالیف کتب درسی علوم دوره ابتدایی با عوامل خلاقیت گلیفورد پرداخته است نشان می دهد که تمامی کتب درسی علوم تجربی به اولین سطح اعمال ذهنی، یعنی حافظه شناختی بیشتر از سطوح دیگر طبقه بندی گلیفورد توجه نموده اند. همچنین از لحاظ تطابق پرسشها و تکالیف با طبقه بندی اعمال ذهنی گلیفورد؛ بین کتب علوم تجربی تفاوت قابل توجهی وجود ندارد.

نتایج تحقیقی که توسط دفتر تربیت معلم (1372) انجام شده نشان می دهد که:

1. اطلاعات معلمان دوره دیده در دروس کلیات روشها و فنون تدریس، کاربرد مواد آموزشی، راهنمایی و مشاوره، اخلاق اسلامی و دروس تربیتی اختصاصی، از معلمان دوره ندیده بیشتر است.

2. در دروس شیوه های ارزشیابی و روانشناسی تفاوت معنی داری بین اطلاعات معلمان دوره دیده و دوره ندیده مشاهده نشده است.

3. بین معلمان دوره دیده مراکز تربیت معلم و دوره ندیده، تفاوت معنی داری در مهارت تدریس، استفاده از وسایل کمک آموزشی، توانایی اداره کل و ویژگیهای حرفه علمی، عمل و توجه به ارزشهای اخلاقی دیده نشده است.

بین پیشرفت تحصیلی دانش آموزان دوره دیده و ندیده، تفاوت معنی داری وجود ندارد.

دادخواه (1372) نیز در تحقیق خود به این نتایج دست می یابد:

1. از نظر کاربرد هدفهای آموزشی-رفتاری در تدریس تفاوت معنی داری بین معلمان شهر و روستا وجود دارد.

2. بین معلمان زن و مرد از نظر کاربرد هدفهای آموزشی-رفتاری و تدریس تفاوت معناداری وجود دارد.

3. بین میزان کاربرد و هدفهای آموزشی توسط معلمان پر سابقه و میزان کاربرد این هدفها توسط معلمان کم سابقه تفاوت وجود دارد.

4. میان معلمان با مدرک تحصیلی دیپلم و معلمان فارغ التحصیل تربیت معلم و یا شاغل به تحصیل از لحاظ میزان کاربرد هدفهای آموزش تفاوت معنادار وجود دارد.

روش تحقیق:

روش تحقیق در پژوهش حاضر از نوع علی - مقایسه ای است.

جامعه آماری، حجم نمونه و روش نمونه گیری:

جامعه آماری پژوهش حاضر کلیه معلمان زن و مرد پایه های چهارم و پنجم شهرستان بجنورد، مانه و سملقان، اسفراین، قوچان، فردوس و گناباد در سال تحصیلی 78- 77 می باشد.

حجم نمونه 720 نفر است. روش نمونه گیری در شهرهای بجنورد و گناباد "تصادفی ساده" بوده است اما در سایر شهرهای نمونه به دلیل حجم کم معلمان از روش "تمام شماری" استفاده شده است.

نتایج تحقیق:

1- میزان آشنایی معلمان پایه پنجم با اهداف آموزشی بیشتر از معلمان پایه چهارم می باشد.

2- معلمان دارای مدرک دیپلم کمترین آگاهی را از اهداف آموزشی درس ریاضی داشته اند.

3- معلمان دارای مدرک دیپلم کمترین آگاهی را از اهداف آموزشی درس علوم تجربی و معلمان لیسانس و بالاتر دارای بیشترین میزان آگاهی بوده اند.

4- بین میزان آشنایی معلمان با هدفهای آموزشی درس تعلیمات اجتماعی تفاوت معنی داری وجود دارد.

5- بین میزان آشنایی معلمان با هدفهای آموزشی درس فارسی تفاوت معنی داری وجود دارد به این معنی که معلمان دارای مدرک دیپلم کمترین آگاهی و معلمان دارای مدرک لیسانس و بالاتر بیشترین آگاهی را در این زمینه داشته اند.

6- بین میانگین آشنایی معلمان با کل اهداف تفاوت معنی داری وجود دارد.

7- فرضیه سوم پژوهش رد شد.

8- میان میزان آگاهی معلمان فارغ التحصیل از مراکز مرتبط و مراکز غیر مرتبط از اهداف کل تفاوت معنی داری وجود دارد.

9- مهمترین متغیرهای مؤثر بر میزان آگاهی معلمان از اهداف آموزشی به ترتیب عبارتند از: سطح تحصیلات، پایه تدریس وجنس، ضمن اینکه متغیرهای "سابقه خدمت" و "مراکز فارغ التحصیلی" تأثیر مشخصی بر متغیر وابسته نداشته اند.

پیشنهادات:

1. بازنگری در تألیف کتابهای درسی سعی شود مطالبی در راستای هدفهای سطوح تحلیل، ترکیب و ارزشیابی در این کتابها ارائه شود.

2. از طریق تألیف کتابهی روش تدریس، هدفهای دقیقتری در سطوح مختلف حیطه های شناختی در اختیار معلمان قرار گیرد.

3. در کلاسهای بازآموزی مراکز ضمن خدمت، آموزشهای دقیقتری از هدفهای رفتاری ارائه گردد.

4. گروههای آموزشی، موضوع آشنایی معلمان با هدفهای رفتاری دروس را در سرلوحه برنامه ریزیهای تشکیلاتی خود قرار دهند.

5. روند دانش افزایی معلمان ابتدایی بویژه از سطح کارشناسی به نحو کاربردی ادامه پیدا کند.

6. در جذب نیرو برای تدریس در دوره ابتدایی، حتی الامکان از فارغ التحصیلان مراکز تربیت کننده معلم استفاده شود.

7. در برنامه ریزی درسی-آموزشی دانشسراها بازنگری شود، یا اینکه این سطح علمی حداقل به کاردانی ارتقاء یابد.

8. مسئولین زیربط اداری و مدیران مدارس یکی از مهمترین وظایف نظارتی خود را ارزشیابی و نظارت بر میزان آگاهی معلمان از هدفهای آموزشی قرار دهند.

9. از طریق مراکز ضمن خدمت و گروههای آموزشی و... تأکید بیشتری بر شناخت هدفهای آموزشی درس فارسی بعنوان یک درس پایه ای صورت گیرد.

10. از جذب فارغ التحصیلان با مدرک دیپلم به شغل آموزگاری خودداری شود.

چند توصیه پژوهشی:

* علل پایین بودن میزان آگاهی معلمان پایه چهارم نسبت میزان آگاهی معلمان پایه پنجم از طریق یک پژوهش مورد بررسی قرار گیرد.

* با عنایت به اینکه میزان آگاهی معلمان شهرهای جنوب خراسان نسبت به معلمان شمال خراسان بیشتر می باشد. علت یا علل این امر از طریق انجام یک پژوهش علمی مورد بررسی قرار گیرد.