رده‌بندی ادوار پیش از تاریخ ایران

مقدمه

یکی از مشکلات دانشجویان رشتة­ باستان­شناسی کمبود منابع علمی به زبان فارسی است، هرچند در برخی زمینه­ها کتاب­هایی به زبان فارسی تألیف و یا ترجمه شده است. اما به­ طور‌کلی کمبود منابع و متون فارسی در این رشته بسیار چشمگیر است. به همین خاطر نگارندگان برآن شدند که کتاب زیر را به رشته ی تحریر درآورند. کتاب حاضر از سه فصل تشکیل شده است، فصل اول مربوط به آشنایی با قوانین باستان­شناسی، فصل دوم مربوط به انسان‌شناسی جسمانی، فصل سوم مربوط به اصطلاحات و مفاهیم باستان‌شناسی، تقسیم­بندی ادوار پیش از تاریخ ایران براساس تکنولوژی و نظریه­های عمده در ارتباط با انقلاب نوسنگی و زندگی کشاورزی و تغییرات اجتماعی در تبدیل روستای نوسنگی به شهر را مورد بحث قرار می­دهد.

ضرورت تدوین و تألیف کتاب حاضر بیشتر به دلیل تنوع منابع و دسترسی نسبتاً دشوار به منابع اصلی انجام گرفت. از آنجایی که منابع باستان­شناسی پیش از تاریخ ایران به دلیل گستره ی وسیع مطالعاتی و دامنه ی زمانی و جغرافیایی جهان باستان، از تنوع، پیچیدگی و رده­بندی فرهنگی براساس نحوه ی معیشت و تکنولوژی در آثار و متون برخوردار است، دسترسی آسان و جامع دانشجویان به مواد فرهنگی و منابع مکتوب امری است تقریباًَ ناممکن. به‌همین‌خاطر نگارندگان این سطور، بر آن شدند، اندکی از دشواری مسئله کاسته و با بیان مطالب مهم و کلیدی در یک کتاب، به ارتقای سطح دانش و آگاهی‌بخشی عمومی به دانشجویان، محققان و علاقه­مندان انسان­شناسی و باستان­شناسی پیش از تاریخ تلاش نمایند. بدیهی است، از آنجائیکه، این کتاب تنها با هدف آموزش و بیان رده­بندی (تقسیم­بندی، طبقه­بندی) دوران­های پیش از تاریخ تا دوران نوسنگی ایران به دانشجویان رشته یباستان­شناسی در مقطع کارشناسی تدوین یافته است. در رویکرد نخست، به معرفی مجموعه ی قوانین و مقررات میراث فرهنگی پرداخته شده است. در ادامه، براساس انسان­شناسی­ جسمانی توالی ظهور انسان بر روی کره ی‌ زمین مورد مطالعه قرار گرفته است. که در مباحث بعدی اصطلاحاتی چون دوران جمع­آوری غذا، دوران گردآوری غذا و دوران تولید غذا موضوعاتی هستند که احتیاج به بحث و بررسی دارند، به آن‌ها پرداخته شده است و به بررسی نظریه­ها و تحلیل­های گوناگون محققین و باستان‌شناسان در ارتباط با انقلاب نوسنگی و زندگی کشاورزی پرداخته است. بی­شک این کتاب مقدمه­ای بر پیش از تاریخ ایران و بیان اصلاحاتی چون دوره ی پارینه­سنگی، میان­سنگی، نوسنگی، جمع­آوری در پیش از تاریخ ایران است و تلاش داشته است تا با بیانی ساده و روان به توصیف رده­بندی دوران­های پیش از تاریخی ایران بپردازد.

و امّا سخن همیشگی: ادّعائی نیست که این کتاب بتواند پاسخگوی همه ی سوالات علاقه­مندان باشد بلکه آرزومندیم بتواند سؤال برانگیزد و شک ایجاد کند؛ چرا که سؤال و شک مقدمه ی یقین است. پیشاپیش تمام کاستی­های آن را می­پذیریم و ضمن پوزش از تمام علاقه­مندان به پیش از تاریخ، اساتید، دانشجویان عزیز، انتقادات و پیشنهادات دلسوزانه ی آن‌ها را به دیده ی منت پذیرا هستیم. در خاتمه لازم می­دانیم از زحمات و راهنمایی­های دوستان، دانشجویان و اساتید گران‌قدر که در دانشگاه­های مختلف، همیشه با ابراز لطف‌شان ما را شرمسار خود کرده­اند. تقدیر کرده و تشکر خود را نثارشان کنیم. همچنین از زحمات بی‌وقفه تمام باستان‌شناسان نامی این مرز و بوم و تمام کسانی که مقدمات لازم برای ایجاد این کتاب را برای ما تهیه کردند تشکر و قدردانی‌نماییم. از درگاه پروردگار یکتا، سلامتی و طول عمر آنان را برای خدمت هرچه بیشتر به این سرزمین اهورائی مسئلت داریم.

یا رب از ابر هدایت برسان بارانی

پیشتر زآنکه چو گردی زمیان برخیزم

عبّاس دولت­یاری

فهرست مطالب

مقدمه

فصل اول: آشنایی با قوانین باستان­شناسی

آثار باستانی

آثار باستانی به 5گروه تقسیم می­شوند:

میراث­ فرهنگی Cultural Heritage

اموال فرهنگی (Cultural Properties)

محافظتConservation

مرمت Restoration

قوانین سال 1931 آتن

منشور بین‌المللی حفاظت و مرمت یادمان‌ها و محوطه‌ها - منشور ونیز (مه1964)

فصل دوم: انسان‌شناسی جسمانی

توالی ظهور انسان بر روی کره یزمین

هومینید (Homoid) (انسان‌نما) تومای

هومینید (استرولوپیتکوس، Australopeticus)

همو هابلیس Homo habili

همو ارکتوس یا انسان قائم Homo Erectus

نئاندرتال (Neandertal)

انسان هوشمند هوشمند ((Homo Sapience Sapience

قدیمی‌ترین ابزارهای صوت

فصل سوم: اصطلاحات و مفاهیم باستان‌شناسی

بررسی آثار باستانی ایران - اصلاحات و مفاهیم باستان‌شناسی

تقسیم‌بندی ادوار پیش از تاریخ

تقسیم‌بندی ادوار پیش از تاریخ ایران بر اساس تکنولوژی

دوره توحش قدیم

دوره توحش میانی

دوره توحش جدید

دوره بربریت قدیم

دوره بربریت میانی

دوره بربریت جدید

دوره تمدن

در دوره پارینه‌سنگی بشر موفق به کشف دو امر مهم گردید:

تقسیم‌بندی ادوار فرهنگی زندگی انسان براساس نحوه ی زندگی (معیشت)

تقسیم‌بندی (جدید)

کالکولیتیک (مس و سنگ)

عصر پارینه‌سنگی

آیین در دوره ی پارینه‌سنگی