نقش ورزش در کاهش آسیب رفتارهای پرخطر

مقدمه:

با توجه به فضای بسته زندان سعی می گردد با ارائه آموزش‌های مختلف در بخشهای فرهنگی، حرفه‌آموزی، مشاوره و ورزش به زندانیان جرائم مختلف، تمام اوقات فراغت آنها به طور مفید پر شده، تا از آسیب‌ها و خصوصا گرایش آنها به رفتارهای پرخطر کاسته و پیشگیری شود. در این بین نقش مهم ورزش در اصلاح و تربیت مجرمین و زمینه سازی برای بازگشت آنان به یک زندگی سالم، بر هیچ کس پوشیده نیست. ورزش علاوه بر سلامتی جسم باعث سلامت روح و روان آدمی نیز می شود؛ به طوریکه مصونیت افراد ورزشکار در زمینه ارتکاب رفتارهای ناهنجار[1] بیشتر می گردد. ورزش در زندانها به منظور سلامتی تن و روان و ایجاد نشاط در مددجویان و پرکردن اوقات فراغت به طور مفید و پیشگیری از عوارض روحی و جسمی به کار می رود. مطالعاتی که در مورد تأثیر ورزش به عمل آمده مبین آن است که در تاریخ بشر همواره شادابی و سلامت فکری توأم با سلامت جسمی بوده و این دو ازهم جدایی ناپذیرند.(اقبال پور، 1380) فعالیت‌های مختلف ورزشی در قالب آموزش و مسابقات در زندان ها برگزار می گردد.

رفتارهای پرخطر:

منظور از رفتارهای پرخطر رفتارهایی است که سلامت و بهزیستی افراد را در معرض تهدید قرار می دهد. این رفتارها هم برای خود فرد و هم برای دیگران تهدید کننده می باشد. عوامل خطر ضمن تهدید سلامت روانی[2]، اجتماعی و عاطفی فرد می تواند بر پیکر وجودی آنها هم تاثیرات جبران ناپذیری وارد آورد. رفتارهای پرخطر به دو گروه عمده تقسیم می شوند: گروه اول، رفتارهایی است که بروز آنها سلامت خود فرد را به خطر می اندازد و گروه دوم،رفتارهایی هستند که سلامت وتندرستی افراد دیگرراتهدید می کند.(سلیمانی 1387)

رابطه آسیب و اوقات فراغت:

حیدری (1380) تحقیقی تحت عنوان «بررسی میزان و علل نابهنجاری اجتماعی انجام داده است. بنابرنتایج تحقیق فوق، میان اوقات فراغت زیاد و بزهکاری[4] رابطه معناداری وجود دارد.) در تحقیقی تعداد 577 نفر از افراد بزرگسال مرد و زن Olivares, 1969اولیوارز (را با استفاده از طرح برش مقطعی و بطور کاملاً تصادفی انتخاب نموده و مورد سنجش قرار داده است؛ نتایج بدست آمده حاکی از آن است که فرصت‌های در اختیار هر چه بیشتر باشد احتمال گرایش به انحراف[5] و بزه[6] نیز بیشتر می شود. در تحقیقی به بررسی رابطه میان مشغولیت روزانه (Hawdon, 1999هاودون (و گرایش به مصرف مواد مخدر پرداخته است. بر اساس داده‌های تحقیق هر چه میزان مشغولیت‌های روزانه فرد بیشتر و منظم تر باشد، گرایش به مصرف سیگار، الکل و مواد مخدر بسیار کمتر است.(سلیمانی 1387) اقدام برای ورود و مصرف مواد مخدر، درگیری[7]، خودزنی، خالکوبی[8] از رفتارهای پرخطر در زندان‌ها به علت خالی بودن اوقات فراغت مددجویان است که با غنی ‌سازی اوقات فراغت مددجویان، این مهم مرتفع می گردد. (پیریایی 1387) فرایند کاهش آسیب از جمله رویکردهای سلامت محور است که به منظور کاهش خطرات رفتارهای پر خطر به کار گرفته می شود. در پژوهشی که درویشی در سال 1376 بر روی مردان زندانی معتاد به مواد مخدر تزریقی در زندان قصر تهران انجام داده است؛ 40% از کسانی که دارای سابقه خالکوبی بوده اند دارای anti-HCV در خون خود بوده اند که بدین ترتیب بین مثبت بودن آزمونanti-HCV و خالکوبی رابطه معناداری وجود داشت. (001/0 > P)

ورزش و سلامتی: انجام حرکات ورزشی باعث بهبود وضع کارکرد دستگاه قلب و عروق و تنفس شده و از افزایش چربی های مضر در داخل رگها کاسته و میزان بروز شیوع سکته های قلبی و مغزی را کاهش می دهد. به خاطر آوردن سریع خاطرات، انجام محاسبات با دقت و سرعت بیشتر، پاسخگویی خلاق و برخورد مناسبتر، برونگرایی[9] و ثبات روانی[10] از دیگر دستاوردهای مثبت ورزش است. (ایرج اسماعیلی، 1380) عدم تحرک و فعالیت در محیط بسته باعث ایجاد ضعف های جسمانی و فشارهای روانی در زندانیان می شود در حالیکه ورزش سبک و دائم وضع عمومی بدن را متعادل می سازد. دانش پزشکی، امروزه به اثبات رسانده است که اگر شخصی حدود ساعت 10 شب بخوابد و ساعت 5 صبح از خواب بیدار شود(یعنی 7 ساعت خواب) در ساعت 1 بامداد، در بدن او برخی مواد شیمیایی شبه مورفین که به عنوان گروهی اندورفین[11] ها و آنکفالین ها نامگذاری شده اند، ترشح می شوند که این مواد اثر مستقیم بر روی قسمت های مختلف بدن از جمله عضلات اسکلتی دارند و منجر به راحتی عضلانی، در طول روز بعدی برای فرد می شوند. اما چنانچه شخص در ساعت 12 شب بخوابد و صبح روز بعد، ساعت 10 صبح از خواب بلند شود (یعنی حدود 10 ساعت خواب)، اندروفین ها و آنکفالین ها بر خلاف حالت قبلی، افزایش ترشح کافی نخواهند داشت و در نتیجه سبب می شود با این که شخص حدود 3 ساعت بیشتر از حالت قبلی خوابیده است، از آرامش و استراحت عضلانی به اندازه کافی بهره مند نشود، و درست به همین علت است که هر چه خواب انسان بیشتر ادامه پیدا کند و مثلاً تا ساعت 10 صبح به درازا بکشد، احساس خستگی و کوفتگی عضلانی پس از آن، بیشتر خواهد بود. (سایت ورزش در اسلام) از اهداف بهداشتی ورزش می توان تأمین سلامتی در برابر بیماریها، تسهیل رشد و تقویت بدن، ایجاد ورزیدگی و هماهنگی در بین اعضاء، افزایش مقاومت و میزان تحمل، بازسازی و نوتوانی بدن و رشد و پرورش رغبتهای مثبت و توجه به کرامت والای خویشتن و شناخت مسؤولیت های انسانی، افزایش توان و قدرت تصمیم گیری و خودداری از پذیرش افکار تحمیلی می باشد. از نظر روانی تعدیل عواطف[12]، رفع عوارض روانی مانند یأس[13]، ترس[14]، اضطراب[15]، رسیدن به شادابی[16]، شناخت اصول و قانونمند شدن و جلوگیری از انحرافات جزء اهداف ورزش می باشد. از آنجا که اکثر مجرمین دارای نگرشی منفی نسبت به خود هستند؛ با ورزش می توان نگرش مثبت[17] نسبت به خود[18] را در فرد ایجاد کرد.

ورزش و کاهش آسیب در زندان: از فواید ورزش، تغییر شخصیت[19] و سازگاری[20] با محیط زندان می باشد که می تواند از طریق انتقال اخلاق حسنه، معرفی الگوهای شایسته و... در رفتار آنها تغییر ایجاد نمود. سازگاری اجتماعی به توانایی شخص در برقراری ارتباط با دیگران مربوط می شود و با مشخصه هایی مانند رعایت حقوق دیگران، احسان و نیکی و کنار گذاشتن احساسات تجاوزگرانه مشخص می گردد. زندانیان به دلیل انرژی و وقت زیاد به اعمال خلافی همچون خالکوبی، نزاع و... گرایش دارند که با ایجاد فضایی برای ورزش کردن و اختصاص زمان مناسب برای این کار از رفتارهای پرخطر آنها جلوگیری می شود و از طرفی در محیط های ورزشی، بهتر می توان به ارشاد و راهنمایی مبادرت ورزید چراکه افراد هنگام انجام فعالیت های شاد به طور غیرمستقیم ، بیشتر پذیرای قوانین و قبول واقعیات می باشند و از این مقوله می توان در جهت تقلیل اختلافات و رفتارهای پرخطر آنان جلوگیری کرد. برخی پژوهشگران از ورزش به عنوان راهکاری برای کنترل فشار روانی[21] یاد می کنند. ورزش منظم می تواند برخی از هورمون های زیان بخش را که بر اثر فشار روانی در بدن ترشح شده است؛ دفع نماید و اضطراب و افسردگی[22] را کاهش می دهد و برای تحمل فشار روحی و جسمی، در بدن مقاومت ایجاد کند. (اقبال پور، 1380)

عدم تحرک زندانیان و گذراندن وقت به بطالت،به ناسازگاری[23] و پرخاشگری[24] آنان می انجامد. ورزش به ابعاد شخصیتی افراد و الگوهای رفتاری آنها و کاهش و بهبود فشارهای روانی و جلوگیری از تنشهای عصبی[25] در داخل زندان اثر مثبت و سازنده دارد و باعث رشد و تقویت روحیه اعتماد به نفس[26] و تخلیه عقده های درونی و تمایلات سرکوب شده و کاهش ارتکاب جرم در بندها می شود و باعث تغییر نگرش ها و همچنین بهبود روابط انسانی می گردد. ورزش می تواند به عنوان عاملی در جهت سالم سازی مجرمین به سمت انسان هایی سالم با ویژگی هایی چون: انسجام، صداقت، پذیرش دیگران، سخاوت و قابل اعتماد بودن مؤثر باشد و در ایجاد روابط انسانی سالم یاری نماید. نقش اصلاحی ورزش در زندان: تحرک در زندانیان باعث تخلیه انرژی آنان شده و بدینوسیله اضطراب و تنش از آنان دور می شود. ورزش، اعتماد به نفس زندانیان را افزوده و نگرش منفی به خود و دیگران را تغییر می دهد و زمینه سازش، همکاری و مشارکت صحیح در ارتباطات سالم اجتماعی فراهم می شود. (اقبال پور، 1380) ورزش می تواند به عنوان یک ابزار آموزشی، تشویقی و حتی تعدیل کننده مورد استفاده مددجویان قرار گیرد. از دیگر مزایای ورزش، تقویت روحیه خودباوری در مددجویان است. این افراد به واسطه اشتباهاتی که مرتکب شده اند مورد تأیید افراد جامعه قرار نگرفته اند و این مسأله ضریب شکست شخصیتی آنان را تا حد بسیار زیادی بالا می برد. ورزش می تواند وسیله ای خوب و مطمئن برای بازگشت این اعتماد از دست رفته و کمک به ثبات شخصیتی و تقویت روحیه وجودی فرد باشد (محمد جواد حاجیلو، 1380).

پژوهش‌های فراوانی رابطه و همبستگی مثبت و بهینه‌ بین افزایش و تقویت بنیه فیزیکی بدن و افزایش اعتماد به نفس ثابت کرده‌اند (خواجه ای 1378، زیبنده 1374). طی پژوهشی که عبادی در سال 1375بر روی 156 نفر از طریق نمونه گیری تصادفی انجام داد؛ ورزش در کنار دیگر روشهای اصلاحی از جمله مواردی بود که بر اصلاح و تربیت بزهکاران با سطح معناداری 001/0 تأثیر مثبت داشت.

جنبه های کاربردی ورزش برای معتادان: اولین قدم ترک، سم زدایی است که اگر فرد سیستم گردش خون، تنفس و بافتهای عضلانی را تا حدی فعال نگه دارد؛ این مرحله سریعتر و با عوارض کمتری تمام می شود. ورزش در مرحله سم زدایی می تواند کارکرد طبیعی قوای جسمانی را موجب شود و اشتها را افزایش دهد و احساس سیری کاذب را از بین ببرد که اشتها را می توان تابعی از دفع سموم تلقی کرد که دفع سریعتر آن باعث اشتهای بیشتر می گردد.(محمد برات وند، 1380) مطالعات نشان داده است که مصرف سیگار در گروه ورزشکار بسیار کمتر از گروه غیر ورزشکار بوده است. (فلاحی، شفائی، فلاح 1381)

نقش ورزش در درمان افسردگی و اضطراب:

اضطراب و افسردگی مقدمه بسیاری از اختلالات روانی و سوق دهنده زندانیان به ارتکاب اعمال خلاف در محیط بسته زندان می باشد. در پژوهش های متعددی نقش درمانی ورزش در مورد افسردگی و اضطراب تأیید شده است. مطابق برخی پژوهش های انجام شده تأثیر درمانی ورزش با اثرات حاصل از سایر روان درمانی های استاندارد افسردگی قابل مقایسه است. نظریه های مختلفی در این باره وجود دارد که می توانند در توجیه اثر ضد افسردگی ورزش به ما کمک کنند. این نظریه ها را بر حسب ماهیت متغیرهایی که برای توجیه مکانیسم ورزش به کار می برند، می توان به سه دسته: فیزیولوژیک[27]، زیست شیمیایی[28] و شناختی[29] تقسیم کرد. توجیه فیزیولوژیک اثرات ضدافسردگی ورزش: توجیه فیزیولوژیک بر اساس این واقعیت استوار است که ورزش با مدت، فراوانی و شدت کافی سبب تغییرات فیزیولوژیک خاص می شود. مثلا کاهش پاسخ قلبی – عروقی به استرس های جسمانی ممکن است با کاهش پاسخ به استرس هیجانی – روانی همراه باشد که به نوبه خود واکنش های افسردگی را در پاسخ به چنین استرس هایی کاهش دهد. این فرض با یافته های حاکی از همبستگی بین سطح آمادگی جسمانی و وضعیت خلقی تأیید شده است. (مورگان، 1969، نقل سیمونز، 1985، به نقل از نعمت اله زاده 1371) توجیه زیست – شیمیایی اثرات ضدافسردگی ورزش: توجیه دیگر اثرات مثبت ورزش بر خلق، بر اساس متغیرهای زیست شیمیایی استوار است. دیدگاه زیست – شیمیایی اثرات ضدافسردگی ورزش را به افزایش فعالیت بتا اندورفین[30] نسبت می دهد.

تحقیقات نشان داده است که هم ورزش های حرکتی و سرعتی (فارل، گیتز، مکسود و مورگان 1982، نقل نعمت اله زاده 1371) و هم ورزش های قدرتی (کار، بولن، اسکینر، آرنولد به نقل از همان منبع) سبب چنین افزایشی می شوند. توجیه شناختی اثرات ضدافسردگی ورزش: یکی از توجیه های شناختی رابطه ورزش و خلق از پژوهش های مربوط به رابطه خلق و حافظه (بوور، 1981) مشتق شده است. نتایج پژوهش های متعددی نشان می دهد که خلق، آمادگی نسبی افراد برای پذیرش افکار منفی و مثبت را تحت تأثیر قرار می دهد. (کلارک و تیسدیل، 1982)؛ مثلا زمانی که کسی افسرده است ثبت و بازیابی خاطره ها و تداعی های منفی[31] در او ساده تر از خاطره ها و تداعی های مثبت است؛ به این ترتیب سیستمی بسته به وجود می آید. این سیستم بسته به نوبه خود تشکیل زنجیره ای را می دهد که در آن افسردگی با به خاطرآوری مداوم خلق و تفکر منفی تداوم می یابد.

ورزش از نظر عاطفی فعالیتی مثبت است و به همین دلیل از طریق انجام آن می توان افکار و احساسات مثبت[32] را در دسترس فرد قرار داد. نظریه خودتوانمندی بندورا 1977 چارچوب دیگری برای توجیه اثر ضدافسردگی ورزش فراهم کرده است که مطابق این نظریه مکانیسم اصلی همه درمانهای مؤثر غیردارویی، فراهم ساختن تجارب احساس تسلط شخصی در فرد است که به نوبه خود سبب احساس خودتوانمندی در او می شوند. (نعمت اله زاده، 1371)

سفارش اسلام در مورد ورزش: اسلام به ورزش و محافظت از بدن تأکید فراوان دارد. در تاریخ اسلام پیامبر اکرم (ص) و امامان(ع) به ورزش پرداخته و به آن سفارش می کردند. ورزش از جمله مقوله هایی است که در تمامی ادیان، مکاتب وجوامع جایگاه ویژه ای دارد وتوصیه هایی از جانب اندیشمندان ومتفکرین آنها در باره اهمیت ورزش بیان شده است. دین اسلام نیز به ورزش و ورزشکار به دیده احترام می‏نگرد؛ زیرا ورزش می‏تواند آدمی را در رسیدن به کمال انسانی یاری رساند و اسلام هم هر عملی را که به آدمی در رسیدن به کمال کمک می‏کند، ارج می‏نهد و آن را مطلوب می‏داند. اهمیت ورزش توجه به ورزش و تلاش بر توسعه آن در میان همه اقشار جامعه، به دلیل آثار سودمندی است که از این کار به دست می‏آید؛ چون ورزش مایه پرهیز از بیکاری، مبارزه با کسالت و تنبلی، افزایش توانایی‏های جسمی و روحی، شجاعت، سلامت جسمانی و فکری و نیز وسیله‏ای برای جمع گرایی و اجتماعی شدن است. آثار فردی ورزش ورزش، بر جنبه‏های گوناگون فرد اثرمی گذارد. حرکات ورزشی، از یکسو قدرت و توانایی جسمانی ورزشکار را افزایش می‏دهد و از سوی دیگر، باعث سلامت بدن انسان می‏شود؛ نعمتی که به تعبیر امام علی علیه‏السلام از زیادی مال بهتر است.

ورزش همچنین به تعادل جسم و جان آدمی می‏انجامد. با ورزش، انسان از روحی با نشاط برخوردار می‏شود و روح با نشاط، بدن را سرشار از طراوت و شادابی می‏سازد و البته بدن سالم هم، روح و جان را در دست‏یابی به مدارج کمال یاری می‏رساند. آثار روانی ورزش ورزش، همان طور که بر جسم آدمی تأثیر می‏گذارد، بر روح و روان او هم تأثیر دارد. یکی از نتایج مفید ورزش بر روی شخصیت افراد، افزایش اعتماد به نفس است. ورزشکاران موفق، خود ساخته بوده و در برابر مشکلات، مقاومتر هستند. از دیگر نتایج روانی ورزش، افزایش شور و نشاط ورزشکار و امید به آینده اوست. آدمی، با ورزش کمتر به دام وسوسه و گناه می‏افتد. از دیگر آثار روانی ورزش، ویژگی ضدّ خمودگی و افسردگی آن است. ورزش، ورزشکار را سرزنده ساخته و او را در برابر دلمردگی بیمه می‏کند. آثار اجتماعی ورزش انسان، موجودی است که فقط با زندگی جمعی به سلامت به مقصد می‏رسد و فرد گرایی[33] و انزواطلبی[34]، با ذات او در تضاد است. برای رسیدن به این روح جمعی و همبستگی عمومی، راههای مختلفی وجود دارد. یکی از این راهها، ورزش کردن است. ورزش، موجب گسترش روابط گروهی می‏شود. در ورزش‏های گروهی، بدون هماهنگی و دوری از خودخواهی[35]، نمی‏توان به موفقیت رسید و این خود باعث تقویت روح جمع‏خواهی[36] افراد می‏شود. همچنین، ورزش موجب گسترش حس یکرنگی[37] و همگرایی[38] در افراد می‏گردد. برای تیم شدن و تشکیل گروه منسجم ورزشی، باید از خود گذشت و «من»ها را به «ما» تبدیل کرد. (سایت ورزش در اسلام)

اهمیت ورزش از دیدگاه امام خمینی (ره):

امام خمینی(ره) ورزش را به تنهایی برای انسان کافی نمی دانست و تقویت قوه جسمانی را در کنار تقویت روحانی دارای ارزش می دانست، یعنی همان ورزشی که دارای هدف باشد. همانطور که فرموده اند: «من وقتی شما جوان ها را می بینم، جوان های برومند وپهلوان، افتخار می کنم به اینکه جوان ها علاوه بر برومندی بدنی توجه به دیانت واسلام دارند وهمانطوری که ورزش کردند برای تقویت بدن انشاءالله ورزش برای تقویت روح هم کرده اند ومی کنند.وقتی این دوتا قوه با هم شد، قوه جسمانی وقوه روحانی،این ارزش پیدا می کند،….،این دو قوه وقتی مجتمع شد،یک انسان به تمام معنا انسان می شود». ورزش بدن راسالم، کسالت را از از انسان دور و اراده انسان را قوی می کند، توان افراد را درانجام کارها افزایش می دهد.امام خمینی (ره) ضمن توصیه به تربیت ورزشی می فرمایند: «عقل سالم در بدن سالم است. ورزش همانطور که بدن را تربیت می کند وسالم می کند، عقل را هم سالم می کند و اگر عقل سالم باشد تهذیب نفس هم به دنبال او باید باشد. شما همانطور که ورزش می کنید واعصاب خودتان را قوی می کنید وانشاءالله برای آتیه مملکت مفید خواهید شد،لازم است که همه ابعاد روحی خودتان را تحت تربیت ورزشی قرار بدهید» مهمترین اثر وفایده ورزش که شاید به آن کمتر پرداخته شده است این نکته می باشد که ورزشکاران زودتر از غیر ورزشکاران آمادگی پذیرش معنویات وایمان را دارند.

ورزش زنان: زنان با بالا بردن توانایی های ذهنی خود در ورزش در حال پیشرفت چشمگیری هستند. همه ی ورزشکاران از اهمیت آمادگی های ذهنی و اعتماد به نفس آگاهی دارند. برای مثال در یک تحقیق مسابقات ورزشی زنان و مردان مقایسه شده است و دیده شده که زنان در مسابقات تیراندازی با کمان شرکت فعالی داشته اند. زنان پیوسته در مسابقات ورزشی که به تمرکز حواس بسیار، ظرافت و قدرت نیاز دارد در حال پیشرفتند. همچنین مردان و زنان هر دو در مسابقه ورزشی دو میدانی پیشرفت های قابل ملاحظه ای داشته اند و اختلاف میان آنها از نظر زمانی به سرعت رو به کاهش است. این پیشرفت زنان در ورزش نشان می دهد که امروزه بیش از هر زمان دیگری زنان به رقابت پرداخته اند که در این رقابت ها بدون تردید، پیشرفت، یک اصل اساسی است. ورزشکاران زن باید توانایی های بالقوه ی خویش را بشناسند و حتی مهمتر از آن مربیان، کارگزاران، پژوهشگران و افراد دیگری که بر ورزش زنان تاثیر گذار هستند نیز باید دیدگاه خود را در باره ورزشکاران زن بسط و گسترش دهند. طی تحقیقی از مربیان دبیرستان و ورزشکاران مشهور، مشخص شد که: ورزشکاران زن قدرت ویژه ای از خود در زمینه های فداکاری، استقامت، عطش برای دانش، انعطاف پذیری جسمانی، تخصص یافتن سریعتر، همبستگی تیمی، تمرکزحواس، مربی پذیری و هیجان پذیری نشان داده اند. یکی از دلایل تمرکز بر قدرت زنان ورزشکار آن است که زنان با کسب هویت نیرومند از طریق ورزش، رشد و تکامل می یابند. روانشناسی ورزش نقش روزافزونی را در رشد و تکامل ورزشکاران ایفا می کند، با بازنگری بر قدرت زنان پی می بریم که ورزشکاران زن توانایی بالایی را در جهت به کارگیری قابلیت های ذهنی و روانی خویش در ورزش کسب می کنند. برنامه های روانشناسی ورزش شامل این موارد است: مهارت های آرام سازی[39]، کسب مهارت های تمرکز[40] حواس، تصویر ذهنی[41] و مهارت های تصویر سازی، توانایی غلبه بر اضطراب و استرس، نظریه های انتظار و دیگر راهبردهای روان شناختی. (سایت ورزش در اسلام – اسلام و ورزش زنان)

سخن آخر زندانیان به عنوان منحرفین از هنجارهای نظام اجتماعی جامعه خود هستند که جهت تنبیه و تعزیر تا مدت زمان معینی در یک ساختار، با نظام منضبط و قانونمند به نام ندامتگاه‌ و زندان در مسیر اصلاح و تربیت قرار می گیرند. در این بین نقش مهم ورزش در اصلاح و تربیت مجرمین و زمینه سازی برای بازگشت آنان به یک زندگی سالم، بر هیچ کس پوشیده نیست. از آنجا که تحرک در زندانیان باعث تخلیه انرژی آنان شده و بدینوسیله اضطراب و تنش از آنان دور می شود و زمینه سازش، همکاری و مشارکت صحیح در ارتباطات سالم اجتماعی را افزایش می دهد انتظار می رود تأکید بیشتر در این زمینه باعث کاهش رفتارهای پرخطر به طور ملموس خواهد شد.

منابع:

پیریایی، عباس (1387) بروجرد، نگاهی به عوامل موثر در کاهش آسیب رفتارهای پر خطر در زندانها. خواجه ای، رامبد (1378) مقایسه تاثیر ورزش و فعالیت بدنی بر عزت نفس دانشجویان پسر غیر ورزشکار دانشگاه گیلان. کارشناسی ارشد تربیت بدنی، دانشگاه گیلان زیبنده، علی اکبر (1374) بررسی و مقایسه رفتار پرخاشگرانه بین ورزشکاران رشته های رزم و غیررزمی مدارس پسرانه تهران کارشناسی ارشد تربیت بدنی، دانشگاه تهران عبادی، غلامحسین (1375) بررسی روشهای اصلاح مجرمین بزهکار کانون اصلاح و تربیت استان خوزستان.